IWA 42:2022 và ISO 14068-1:2023 | Khám phá sự khác biệt

Trong bối cảnh toàn cầu đẩy mạnh hành động khí hậu và hướng tới mục tiêu trung hòa carbon, các doanh nghiệp ngày càng cần đến những khung hướng dẫn và tiêu chuẩn kỹ thuật để xây dựng lộ trình “net zero” một cách khoa học, minh bạch và có thể kiểm chứng. Trong số đó, hai tiêu chuẩn quốc tế đáng chú ý hiện nay là IWA 42:2022 và ISO 14068-1:2023 – đều được phát triển nhằm hỗ trợ tổ chức, doanh nghiệp thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Tuy cùng chia sẻ mục tiêu chung, hai tiêu chuẩn này lại có phạm vi áp dụng, cấu trúc kỹ thuật và cách tiếp cận khác nhau, phù hợp với các mức độ sẵn sàng và đặc thù của từng loại hình doanh nghiệp. Việc hiểu rõ sự khác biệt và ứng dụng phù hợp từng tiêu chuẩn – hoặc kết hợp linh hoạt cả hai – sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam xây dựng lộ trình chuyển đổi carbon hiệu quả, tiếp cận thị trường tín chỉ carbon, và nâng cao năng lực cạnh tranh trong nền kinh tế xanh đang hình thành.

Bài viết này đã cung cấp cái nhìn tổng quan, so sánh chi tiết và các ví dụ thực tiễn về hai tiêu chuẩn IWA 42:2022 và ISO 14068‑1:2023, đồng thời đưa ra các khuyến nghị cụ thể cho doanh nghiệp Việt Nam trong việc lựa chọn và áp dụng tiêu chuẩn để hiện thực hóa cam kết trung hòa carbon và chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp.

1. Giới thiệu chung về bối cảnh và vai trò của tiêu chuẩn trong quản lý biến đổi khí hậu

1.1. Bối cảnh toàn cầu

Biến đổi khí hậu là một trong những thách thức cấp bách nhất của thế giới hiện nay. Hoạt động công nghiệp và sự tiêu thụ năng lượng từ các nguồn hóa thạch đã tạo ra lượng phát thải khí nhà kính (KNK) khổng lồ, góp phần làm nóng bầu khí quyển và gây ra nhiều hệ quả tiêu cực cho môi trường cũng như đời sống con người. Các báo cáo khoa học của Ủy ban Liên Chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) đã chỉ ra rằng việc giữ mức tăng nhiệt độ dưới 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp là rất cần thiết để tránh các tác động nghiêm trọng về môi trường và xã hội.

Trong bối cảnh đó, các tiêu chuẩn quốc tế về quản lý khí hậu và đạt được “net zero” (phát thải ròng bằng không) đã trở thành kim chỉ nam cho các thực thể – từ các doanh nghiệp đến các tổ chức công quyền – trong hành trình chuyển đổi sang nền kinh tế bền vững, carbon thấp.

1.2. Vai trò của tiêu chuẩn IWA 42:2022 và ISO 14068‑1:2023

Hai tiêu chuẩn IWA 42:2022 và ISO 14068‑1:2023 đều hướng tới mục tiêu giúp các thực thể giảm thiểu phát thải KNK và đạt được tính trung hòa carbon. Mặc dù cùng chia sẻ mục tiêu chung, nhưng mỗi tiêu chuẩn lại có phạm vi áp dụng, phương pháp tiếp cận và yêu cầu kỹ thuật khác nhau:

– IWA 42:2022 – Hướng dẫn Net Zero tập trung vào việc định hướng chung cho các tổ chức, chính sách và sáng kiến tự nguyện, bao quát toàn bộ chuỗi giá trị của một tổ chức. Tiêu chuẩn này nhấn mạnh vào việc giảm thiểu phát thải ngay tại nguồn, tăng cường loại bỏ và cuối cùng mới sử dụng các biện pháp bù đắp.

– ISO 14068‑1:2023 – (Tính) Trung hòa Carbon cung cấp các yêu cầu kỹ thuật, nguyên tắc định lượng và hướng dẫn cụ thể để đạt được và chứng minh tính trung hòa carbon cho các đối tượng như tổ chức, sản phẩm hoặc dịch vụ. Tiêu chuẩn này áp dụng hệ thống phân cấp ưu tiên: giảm phát thải trong nội bộ → tăng cường loại bỏ → chỉ dùng bù đắp khi cần thiết.

Việc áp dụng các tiêu chuẩn này không chỉ giúp các doanh nghiệp đáp ứng các cam kết quốc tế như Thỏa thuận Paris mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh, nâng cao uy tín thương hiệu và mở ra cơ hội tiếp cận các nguồn vốn xanh cũng như thị trường tín chỉ carbon.

2. Tổng quan chi tiết về tiêu chuẩn IWA 42:2022 và ISO 14068‑1:2023

2.1. IWA 42:2022 – Hướng dẫn Net Zero

Mục đích và phạm vi áp dụng:
IWA 42:2022 được thiết kế nhằm định hướng các tổ chức và các sáng kiến tự nguyện trong việc đạt được “net zero” thông qua các hành động giảm thiểu, loại bỏ và nếu cần, bù đắp lượng phát thải khí nhà kính. Tiêu chuẩn này hướng tới việc hỗ trợ xây dựng chiến lược khí hậu tổng thể, bao gồm các quy định và khuyến nghị cho cả hoạt động nội bộ của tổ chức và các yếu tố gián tiếp trong chuỗi giá trị.

Phương pháp tiếp cận:
– Ưu tiên hành động giảm thiểu phát thải ngay tại nguồn.
– Tăng cường các hoạt động loại bỏ KNK (chẳng hạn như trồng rừng, thu giữ carbon) nhằm giảm lượng phát thải còn lại.
– Chỉ sử dụng các biện pháp bù đắp (offsetting) khi các biện pháp giảm và loại bỏ đã được tối ưu.
– Mang tính linh hoạt cao, phù hợp với nhiều bối cảnh và cho phép điều chỉnh tùy theo nguồn lực và khả năng thực thi của từng tổ chức.

Đặc điểm nổi bật:
Tiêu chuẩn IWA 42:2022 chủ yếu mang tính tổng hợp, định hướng và có khả năng liên kết giữa các chính sách nội bộ và các cam kết quốc tế về khí hậu. Nó nhấn mạnh vai trò của sự minh bạch, sự tham gia của các bên liên quan trong quá trình xây dựng chiến lược “net zero” toàn diện.

Xem thêm: Giải mã IWA 42:2022 | Hướng dẫn Net Zero

2.2. ISO 14068‑1:2023 – (Tính) Trung hòa Carbon

Mục đích và phạm vi áp dụng:
ISO 14068‑1:2023 quy định các nguyên tắc, yêu cầu kỹ thuật và hướng dẫn cụ thể để các thực thể – bao gồm tổ chức, sản phẩm và dịch vụ – đạt được và chứng minh tính trung hòa carbon thông qua việc định lượng, giảm thiểu và bù đắp lượng phát thải khí nhà kính. Tiêu chuẩn này tập trung vào việc xác định các chỉ số định lượng và xây dựng lộ trình dựa trên cơ sở khoa học, nhằm giúp các thực thể chứng minh cam kết trung hòa carbon thông qua các báo cáo minh bạch và được thẩm định độc lập.

Phương pháp tiếp cận:
– Áp dụng hệ thống phân cấp theo thứ bậc:
  • Giảm phát thải KNK trong phạm vi ranh giới của đối tượng.
  • Tăng cường các hoạt động loại bỏ KNK.
  • Sử dụng các biện pháp bù đắp cho lượng phát thải còn lại sau khi đã tối ưu các biện pháp trên.
– Đòi hỏi các quy trình đo lường, giám sát và báo cáo được xây dựng một cách chính xác và minh bạch dựa trên dữ liệu khoa học cập nhật.

Đặc điểm nổi bật:
ISO 14068‑1:2023 mang tính chuyên sâu, cung cấp khung định lượng chi tiết cho quá trình quản lý khí hậu của các thực thể. Tiêu chuẩn này không chỉ hỗ trợ xây dựng lộ trình chuyển đổi mà còn đảm bảo rằng các tuyên bố trung hòa carbon được kiểm soát và thẩm định độc lập, tạo niềm tin cho các bên liên quan.

Xem thêm: Giải mã ISO 14068-1:2023 | Hướng dẫn lộ trình trung hoà carbon

3. So sánh trực quan giữa IWA 42:2022 và ISO 14068‑1:2023

Để giúp cho việc so sánh trở nên trực quan và dễ hiểu, dưới đây là bảng so sánh các tiêu chí chính giữa hai tiêu chuẩn:

4. Ví dụ cụ thể về áp dụng tiêu chuẩn cho doanh nghiệp tại Việt Nam

4.1. Ví dụ đối với doanh nghiệp sản xuất lớn (ví dụ: công ty thép, xi măng)

Áp dụng ISO 14068‑1:2023:

• Định lượng và Báo cáo: Công ty sử dụng các phương pháp định lượng theo ISO 14064‑1 để xác định lượng phát thải trực tiếp từ các quy trình nung, đốt nhiên liệu hóa thạch và các phát thải gián tiếp từ việc sử dụng năng lượng.
• Lộ trình Trung hòa Carbon: Xây dựng lộ trình giảm phát thải nội bộ với mục tiêu giảm 50% phát thải vào năm 2030 và hướng tới đạt “net zero” vào năm 2050. Các biện pháp cụ thể có thể bao gồm việc cải tiến công nghệ sản xuất, chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo và đầu tư vào các giải pháp thu giữ, lưu trữ carbon.
• Bù đắp: Sau khi đã tối ưu các biện pháp giảm và loại bỏ, doanh nghiệp chỉ sử dụng tín chỉ carbon đạt chuẩn để bù đắp lượng phát thải còn lại.
• Thẩm định độc lập: Báo cáo trung hòa carbon được kiểm tra bởi các đơn vị thẩm định độc lập để đảm bảo tính minh bạch và tin cậy của thông tin.

Áp dụng IWA 42:2022:

• Chiến lược Tổng quát: Công ty có thể sử dụng tiêu chuẩn này để xây dựng chiến lược “net zero” tổng quát, tập trung vào việc xác định các ưu tiên hành động trong nội bộ và chuỗi cung ứng.
• Liên kết Chuỗi Giá trị: Định hướng giảm phát thải không chỉ từ sản xuất mà còn từ chuỗi cung ứng nguyên liệu, vận chuyển và phân phối sản phẩm cuối cùng.

Khuyến nghị: Đối với doanh nghiệp sản xuất lớn, ISO 14068‑1 cung cấp khung định lượng và báo cáo chi tiết, giúp doanh nghiệp chứng minh cam kết trung hòa carbon một cách khách quan. Tuy nhiên, để xây dựng chiến lược tổng thể và liên kết với các chính sách quốc tế, kết hợp với IWA 42:2022 sẽ là giải pháp tối ưu.

4.2. Ví dụ đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) trong lĩnh vực dịch vụ hoặc thương mại

Áp dụng IWA 42:2022:

• Chiến lược Linh hoạt: Doanh nghiệp nhỏ có thể sử dụng tiêu chuẩn IWA 42:2022 để xây dựng chiến lược “net zero” tổng quát, chẳng hạn như giảm 20–30% phát thải thông qua tối ưu hóa hoạt động văn phòng, sử dụng thiết bị tiết kiệm năng lượng và chuyển sang nguồn năng lượng tái tạo.
• Hướng dẫn Tổng quát: Tiêu chuẩn này cung cấp khung định hướng để xác định các ưu tiên hành động phù hợp với nguồn lực hạn chế và bối cảnh hoạt động của doanh nghiệp.

Áp dụng ISO 14068‑1:2023 (theo từng giai đoạn):

• Định lượng Cơ bản: Khi đã có dữ liệu cơ bản về tiêu thụ năng lượng và các chỉ số môi trường, doanh nghiệp có thể áp dụng các yêu cầu định lượng đơn giản của ISO 14068‑1 để theo dõi tiến độ cải tiến và xây dựng lộ trình giảm phát thải từng bước.
• Báo cáo Nội bộ: Xây dựng hệ thống báo cáo định kỳ để theo dõi hiệu quả của các biện pháp giảm phát thải, từ đó dần dần nâng cao năng lực đo lường và báo cáo theo chuẩn ISO.

Khuyến nghị: Với doanh nghiệp vừa và nhỏ, IWA 42:2022 là khung định hướng linh hoạt và phù hợp với nguồn lực hiện có. Khi doanh nghiệp dần tích lũy kinh nghiệm và dữ liệu, chuyển dần sang áp dụng các yêu cầu định lượng chi tiết của ISO 14068‑1 sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý và báo cáo trung hòa carbon.

4.3. Ví dụ đối với doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ và dịch vụ

Áp dụng kết hợp cả hai tiêu chuẩn:

• Chiến lược Tổng quát (IWA 42:2022): Doanh nghiệp công nghệ có thể xây dựng chiến lược chuyển đổi “net zero” thông qua việc tối ưu hóa hạ tầng CNTT, nâng cao hiệu quả năng lượng của các trung tâm dữ liệu và cải tiến hệ thống vận hành.
• Định lượng và Lộ trình Kỹ thuật (ISO 14068‑1:2023): Sau khi có chiến lược chung, doanh nghiệp áp dụng ISO 14068‑1 để định lượng chính xác dấu vết carbon từ hoạt động CNTT, xây dựng lộ trình giảm phát thải theo từng giai đoạn, và thực hiện các biện pháp thu giữ, lưu trữ carbon nếu cần thiết.
• Báo cáo và Thẩm định: Thiết lập quy trình báo cáo định kỳ và thực hiện thẩm định độc lập nhằm chứng minh cam kết trung hòa carbon.

Khuyến nghị: Doanh nghiệp công nghệ nên tích hợp chiến lược định hướng chung của IWA 42:2022 với các yêu cầu kỹ thuật định lượng của ISO 14068‑1, giúp tạo ra hệ thống quản lý khí hậu toàn diện và phù hợp với đặc thù hoạt động của ngành.

5. Khuyến nghị chung cho doanh nghiệp Việt Nam

Để lựa chọn và áp dụng hiệu quả hai tiêu chuẩn IWA 42:2022 và ISO 14068‑1:2023, doanh nghiệp tại Việt Nam cần thực hiện các bước sau:

5.1. Đánh giá hiện trạng và năng lực nội bộ

– Khảo sát nguồn phát thải: Doanh nghiệp cần xác định quy mô hoạt động, phân loại các nguồn phát thải (trực tiếp và gián tiếp) và đánh giá mức độ hiện có của hệ thống đo lường môi trường. 

– Xác định năng lực báo cáo: Từ đó đánh giá khả năng thu thập và xử lý dữ liệu, từ đó lựa chọn tiêu chuẩn phù hợp với điều kiện hiện tại.

5.2. Lựa chọn tiêu chuẩn theo quy mô và ngành nghề

– Doanh nghiệp lớn, có quy trình phức tạp: Ưu tiên ISO 14068‑1:2023 để có hệ thống định lượng và báo cáo chính xác, giúp chứng minh cam kết trung hòa carbon theo cách minh bạch và được thẩm định độc lập. 

– Doanh nghiệp vừa và nhỏ hoặc mới bắt đầu: IWA 42:2022 cung cấp khung định hướng linh hoạt, giúp xây dựng chiến lược “net zero” tổng thể với nguồn lực hạn chế. Khi đã tích lũy kinh nghiệm và dữ liệu, doanh nghiệp có thể dần chuyển sang áp dụng ISO 14068‑1.

5.3. Tích hợp chiến lược tổng quát và yêu cầu kỹ thuật

– Kết hợp cả hai tiêu chuẩn: Sử dụng IWA 42:2022 để xây dựng chiến lược và cam kết “net zero” tổng thể, đồng thời áp dụng ISO 14068‑1 để đo lường, định lượng và báo cáo chi tiết các chỉ số về phát thải và các biện pháp giảm thiểu.
– Xây dựng lộ trình chuyển đổi: Thiết lập các mốc thời gian rõ ràng (mục tiêu ngắn hạn, trung hạn và dài hạn) dựa trên cơ sở khoa học, theo đó giảm dần sự phụ thuộc vào tín chỉ carbon.

5.4. Đào tạo và nâng cao năng lực nội bộ

– Đào tạo chuyên môn: Đầu tư vào đào tạo cho đội ngũ chuyên trách về quản lý khí hậu để hiểu và áp dụng hiệu quả các tiêu chuẩn quốc tế. 

– Hợp tác với chuyên gia: Hợp tác với các tổ chức tư vấn, đơn vị thẩm định độc lập và các chuyên gia quốc tế nhằm xây dựng và triển khai các chương trình quản lý trung hòa carbon theo tiêu chuẩn ISO.

5.5. Đầu tư vào hệ thống giám sát và công nghệ

– Công nghệ đo lường hiện đại: Áp dụng các công cụ, phần mềm quản lý môi trường và hệ thống báo cáo định kỳ để thu thập, phân tích dữ liệu phát thải và theo dõi tiến độ thực hiện các biện pháp giảm thiểu. 

– Bảo đảm tính minh bạch:Xây dựng quy trình lưu trữ và báo cáo thông tin dạng văn bản theo yêu cầu của tiêu chuẩn ISO 14068‑1, từ đó đảm bảo rằng các tuyên bố trung hòa carbon được thẩm định độc lập và công khai minh bạch.

5.6. Hướng tới thị trường tín chỉ carbon

– Tham gia thị trường tín chỉ: Đối với các doanh nghiệp chưa thể hoàn toàn loại bỏ lượng phát thải dư, sử dụng các biện pháp bù đắp theo tiêu chuẩn ISO 14068‑1 giúp doanh nghiệp cân bằng lượng phát thải còn lại một cách có hiệu quả. 

– Chọn chương trình tín chỉ đạt chuẩn: Đảm bảo rằng các tín chỉ carbon được sử dụng đáp ứng các tiêu chí kỹ thuật, minh bạch và do các chương trình tín chỉ uy tín cấp phát, từ đó tạo dựng niềm tin cho các đối tác và nhà đầu tư.

6. Kết luận

Việc so sánh giữa tiêu chuẩn IWA 42:2022 và ISO 14068‑1:2023 cho thấy mặc dù cùng hướng tới mục tiêu giảm thiểu phát thải KNK và đạt được “net zero”, hai tiêu chuẩn lại có phạm vi, phương pháp tiếp cận và yêu cầu kỹ thuật khác nhau.
– IWA 42:2022 mang tính định hướng tổng quát, linh hoạt, phù hợp với việc xây dựng chiến lược “net zero” ở cấp độ tổ chức và chính sách, hỗ trợ liên kết giữa các hoạt động nội bộ và các yếu tố trong chuỗi giá trị.
– ISO 14068‑1:2023 tập trung vào các yêu cầu định lượng, minh bạch và báo cáo chi tiết, với hệ thống phân cấp ưu tiên rõ ràng, từ giảm phát thải trong nội bộ đến tăng cường loại bỏ KNK và chỉ sử dụng bù đắp khi cần thiết.

Đối với doanh nghiệp tại Việt Nam, việc lựa chọn tiêu chuẩn nào hay kết hợp cả hai phụ thuộc vào quy mô, ngành nghề và khả năng nội bộ: 

– Các doanh nghiệp lớn, đặc biệt là những đơn vị có quy trình sản xuất phức tạp, nên ưu tiên áp dụng ISO 14068‑1 để có hệ thống đo lường và báo cáo chính xác, giúp chứng minh cam kết trung hòa carbon theo cách có thể thẩm định độc lập. 

– Các doanh nghiệp vừa và nhỏ hoặc doanh nghiệp mới bước đầu trong hành trình “net zero” có thể bắt đầu với khung định hướng linh hoạt của IWA 42:2022, sau đó dần dần chuyển sang áp dụng các yêu cầu định lượng của ISO 14068‑1 khi đã tích lũy đủ năng lực nội bộ. 

– Một hướng đi tích hợp, kết hợp chiến lược tổng quát của IWA 42:2022 với các yêu cầu kỹ thuật của ISO 14068‑1, sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng được lộ trình “net zero” toàn diện, từ việc thiết lập cam kết, xây dựng lộ trình dựa trên khoa học đến việc đo lường và báo cáo minh bạch các chỉ số môi trường.

Việc áp dụng hai tiêu chuẩn này không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng các cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh, mở ra cơ hội tiếp cận các nguồn vốn xanh và thị trường tín chỉ carbon, đồng thời nâng cao uy tín thương hiệu trong bối cảnh chuyển đổi sang nền kinh tế bền vững và carbon thấp.

Tóm lại, để hiện thực hóa chiến lược trung hòa carbon và chuyển đổi bền vững, doanh nghiệp cần:

– Xác định rõ nguồn phát thải và khả năng nội bộ. 

– Lựa chọn tiêu chuẩn phù hợp theo quy mô và ngành nghề. 

– Tích hợp chiến lược định hướng chung với các yêu cầu định lượng kỹ thuật. 

– Đầu tư đào tạo, công nghệ và hệ thống giám sát. 

– Tham gia thị trường tín chỉ carbon với các biện pháp bù đắp đạt chuẩn.

Qua đó, doanh nghiệp Việt Nam có thể không chỉ góp phần giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn tạo dựng hình ảnh doanh nghiệp bền vững, cạnh tranh trên thị trường quốc tế và thúc đẩy sự phát triển kinh tế xanh trong nước.

Tham gia cộng đồng ESGVietnam Forum

Tham gia để tìm kiếm tài nguyên hữu ích cho bạn: ESGVietnam Forum

ESGVietnam Forum là nguồn tin đáng tin cậy về mọi vấn đề liên quan đến phát triển bền vững, biến đổi khí hậu, sống xanh, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường. Chúng tôi mang đến cho bạn những tin tức mới nhất, các báo cáo chuyên sâu, và những câu chuyện thành công từ khắp nơi trên thế giới về các sáng kiến bền vững.