Đến năm 2050, Việt Nam phấn đấu đạt NET ZERO, hãy đo lường lượng phát thải khí nhà kính ngay bây giờ? Bởi vì? “Cái gì được đo lường sẽ được quản lý”
Giới thiệu
- Kiểm kê khí nhà kính là gì?
- Điều gì cần được báo cáo?
- Kiểm kê khí nhà kính có bắt buộc không?
- Những thách thức và cơ hội khi kiểm kê khí nhà kính là gì?
- Các yêu cầu kiểm kê khí nhà kính trên thế giới và tại Việt Nam?
- Luật Việt Nam quy định quản lý khí nhà kính như thế nào? Hành trình để thực hiện bạn cần biết?
Kiểm kê khí nhà kính giúp tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hành động khí hậu toàn cầu. Nó cải thiện nhận thức về lượng khí thải carbon của đơn vị báo cáo (ví dụ: công ty, ngân hàng, dự án, sản phẩm hoặc thành phố) và tiết lộ các cơ hội để giảm lượng khí thải và giảm thiểu rủi ro khí hậu.
Kiểm kê khí nhà kính là gì, những gì cần được báo cáo và doanh nghiệp nên báo cáo lượng khí thải của họ như thế nào?
Kiểm kê khí nhà kính là gì?
Tại Việt Nam, thuật ngữ “Kiểm kê phát thải khí nhà kính” được hiểu như ý nghĩa của “Kế toán carbon” hay ‘Báo cáo carbon” có nghĩa là báo cáo lượng phát thải khí nhà kính của tổ chức hoặc cường độ phát thải tính cho một đơn vị sản phẩm, với đơn vị đo lường tiêu chuẩn là “CO2e”
Kiểm kê khí nhà kính là quá trình thiết lập ranh giới, tính toán và tiết lộ lượng phát thải khí nhà kính (GHG) của một tổ chức. Nó liên quan đến kế toán carbon (đo lượng khí thải do hoạt động và chuỗi cung ứng của một tổ chức) và sau đó báo cáo kết quả của quy trình kế toán carbon.
Dữ liệu và thông tin được báo cáo có thể có các dạng khác nhau, tùy thuộc vào loại kế toán carbon và các yêu cầu và bối cảnh báo cáo; ví dụ, nó có thể là tổng lượng phát thải khí nhà kính của tổ chức, hoặc dấu chân carbon của sản phẩm hoặc dấu chân carbon từ danh mục đầu tư của ngân hàng
Báo cáo carbon cũng có thể bao gồm theo dõi, đánh giá và báo cáo về các yếu tố rộng lớn hơn của rủi ro và tác động đến biến đổi khí hậu, ví dụ như tiết lộ về các yếu tố thuộc khuôn khổ tính bền vững.
Điều gì cần được báo cáo?
Nói chung, các quy định và khuôn khổ báo cáo carbon tập trung vào dấu chân carbon của công ty, liên quan đến tổng lượng phát thải khí nhà kính của công ty.
Tuy nhiên, có những cách khác để cắt và báo cáo lượng khí thải của một tổ chức, có thể phù hợp hơn trong các trường hợp khác nhau. Ví dụ, một công ty có thể báo cáo lượng khí thải carbon của sản phẩm, thay vì lượng khí thải carbon của công ty, cho người mua hoặc người tiêu dùng muốn hiểu lượng khí thải được nhúng trong các sản phẩm họ mua.
Trong trường hợp báo cáo carbon của công ty, các yêu cầu, quy tắc và cơ chế báo cáo thường tuân theo Giao thức khí nhà kính (GHG Protocol), là bộ thiết lập tiêu chuẩn toàn cầu cho kế toán và báo cáo carbon.
Theo Tiêu chuẩn Báo cáo và Kế toán Doanh nghiệp của GHG Protocol, các công ty đang báo cáo tổng lượng phát thải khí nhà kính cấp doanh nghiệp của họ (dấu chân carbon toàn bộ của công ty) cần bao gồm lượng khí thải Phạm vi 1, 2 và 3:
1. Báo cáo Phạm vi 1 – Phát thải trực tiếp
Các công ty phải tính toán và báo cáo lượng khí thải Phạm vi 1 của họ. Các công ty có thể phân loại thêm dữ liệu phát thải trong Phạm vi 1 trong lượng phát thải được báo cáo của họ. Ví dụ, theo đơn vị kinh doanh/cơ sở, quốc gia hoặc loại nguồn (đốt cố định và di động, quy trình hoạt động, hoá chất rò rì).
2. Báo cáo Phạm vi 2 – Phát thải gián tiếp liên quan tới năng lượng mua
Các công ty phải tính toán và báo cáo lượng khí thải Phạm vi 2 của họ. Những phát thải này xảy ra về mặt vật lý tại cơ sở nơi điện hoặc hơi nước do họ mua và sử dụng để vận hành các quá trình hoạt động, kể cả làm mát hay sưởi ấm cho văn phòng làm việc.
3. Báo cáo Phạm vi 3 – Các phát thải gián tiếp khác
Các công ty nên tính toán và báo cáo lượng khí thải Phạm vi 3 của họ. Đây thường là nguồn phát thải lớn nhất của một công ty lớn, cũng như rủi ro và cơ hội nhận diện nguồn nóng phát thải từ phạm vi này. Theo các quy định và khuôn khổ nhất định, báo cáo Phạm vi 3 là bắt buộc (bao gồm phát thải chuỗi cung ứng thượng nguồn và hạ nguồn).
*Cần lưu ý rằng không phải tất cả các báo cáo về khí hậu đều liên quan đến việc báo cáo phát thải khí nhà kính. ESG, tính bền vững và báo cáo phi tài chính có thể tập trung vào các rủi ro và cơ hội liên quan đến phát thải trực tiếp và gián tiếp từ lượng khí thải khí nhà kính mà công ty tạo ra.
Kiểm kê khí nhà kính có bắt buộc không?
Khi cuộc khủng hoảng khí hậu trở nên tồi tệ hơn và nhận thức về rủi ro carbon ngày càng tăng, ngày càng có nhiều hội đồng quản trị, chính phủ, khách hàng và nhà đầu tư đang yêu cầu (hoặc yêu cầu) các công ty báo cáo lượng phát thải khí nhà kính của họ. Trong nhiều trường hợp, điều này bao gồm khí thải chuỗi cung ứng thuộc phạm vi 3 (là nguồn không thuộc kiểm soát của công ty)
Báo cáo kiểm kê khí nhà kính có thể là riêng tư (ví dụ: chia sẻ trực tiếp với các bên liên quan yêu cầu thông tin) hoặc công khai thông qua nền tảng tiết lộ carbon, thông thường được đăng tải trên website của tổ chức hoặc website của các nền tảng báo cáo tiết lộ tự nguyện như CDP…
Kiểm kê khí nhà kính bắt buộc và tự nguyện
Kiểm kê khí nhà kính đã là bắt buộc hoặc được thiết lập để thực hiện ở một số khu vực pháp lý, chẳng hạn như Vương quốc Anh, Úc, Mỹ, Trung Quốc và EU.
Trong khi đó, báo cáo carbon tự nguyện đang trở thành một tiêu chuẩn kinh doanh. Hơn một nửa số công ty trên thế giới, về mặt vốn hóa thị trường toàn cầu, tự nguyện tiết lộ lượng khí thải của họ thông qua CDP để đáp ứng các yêu cầu từ các nhà đầu tư và người mua, và nhiều người khác công bố dữ liệu phát thải của họ trong các báo cáo bền vững hàng năm.
Những thách thức và cơ hội khi kiểm kê khí nhà kính là gì?
Thách thức kế toán carbon
Báo cáo carbon đòi hỏi sự nghiêm ngặt tương tự như báo cáo tài chính, nhưng quy trình cơ bản của kế toán carbon là thách thức đối với các công ty để thực hiện chính xác, toàn diện và thường xuyên. Thiết lập ranh giới và phạm vi hoạt động có xu hướng là một thách thức chính, cũng như tính toán lượng khí thải thực tế.
Trách nhiệm giải trình và tác động thương hiệu
Các công ty thường lo ngại rằng các quy định yêu cầu tiết lộ việc sử dụng năng lượng và báo cáo lượng khí thải carbon sẽ dẫn đến thiệt hại danh tiếng tiềm ẩn.
💡 Để cải thiện danh tiếng carbon của họ, các công ty nên:
- Đặt mục tiêu giảm phát thải dựa trên cơ sở khoa học (SBTs) phù hợp với mục tiêu Net Zero vào năm 2050;
- Tạo ra một kế hoạch để đạt được mức cắt giảm phát thải sâu và nhanh chóng cũng như giảm dài hạn phù hợp với mục tiêu Net Zero;
- Đảm bảo họ có kế hoạch hành động về khí hậu để chuyển đổi mô hình kinh doanh và chuỗi cung ứng của họ sang tương lai không phát thải;
- Thường xuyên báo cáo tiến độ so với các kế hoạch này.
Các yêu cầu quản lý khí nhà kính trên thế giới và tại Việt Nam?
Tại Vương Quốc Anh:
Quy định Báo cáo Năng lượng và Carbon Hợp lý của Vương quốc Anh (UK SECR) đã được giới thiệu vào tháng 4 năm 2019. Đây là một phần quan trọng trong kế hoạch hành động vì khí hậu của chính phủ Vương quốc Anh và nhằm mục đích giảm phát thải khí nhà kính (GHG). SECR thay thế chương trình Báo cáo Khí nhà kính Bắt buộc (MGHG) trước đây và mở rộng các yêu cầu báo cáo cho các tổ chức lớn.
SECR của Vương quốc Anh yêu cầu các công ty báo cáo về việc sử dụng năng lượng hàng năm, lượng khí thải carbon và các biện pháp hiệu quả năng lượng của họ. Quy định áp dụng cho các công ty sau:
- Tất cả các công ty được niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Luân Đôn;
- Các công ty quy mô lớn nhưng không niêm yết;
- Các công ty lớn mà các thực thể có quan hệ đối tác của nó có trách nhiệm hữu hạn đối với các khoản nợ (hiểu là không chịu trách nhiệm quá lớn đối với các khoản nợ của công ty này)
Tại Mỹ:
- Theo Quy tắc Rủi ro Khí hậu và Khả năng phục hồi của Nhà cung cấp Liên bang được đề xuất, các nhà cung cấp lớn cho chính phủ liên bang Hoa Kỳ sẽ được yêu cầu tiết lộ công khai phát thải khí nhà kính và rủi ro tài chính liên quan đến khí hậu thông qua CDP và đặt ra các mục tiêu dựa trên khoa học.
- Theo các quy tắc tiết lộ khí hậu của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) được đề xuất, các công ty niêm yết công khai ở Hoa Kỳ sẽ phải báo cáo rủi ro liên quan đến khí hậu, khí thải và kế hoạch chuyển đổi phù hợp với TCFD.
Tại EU:
- Theo Chỉ thị Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp (CSRD), EU yêu cầu tất cả các công ty lớn và tất cả các công ty niêm yết tiết lộ các rủi ro và cơ hội liên quan đến ESG.
- Hệ thống Giao dịch Phát thải của EU (EU ETS) yêu cầu báo cáo carbon dưới dạng báo cáo phát thải đã được xác minh, trước khi từ bỏ một số khoản phụ cấp tương ứng với lượng khí thải của chúng.
- Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU (EU CBAM) có hiệu lực vào ngày 17 tháng 5 năm 2023. Nó yêu cầu các nhà nhập khẩu hàng hóa carbon cao báo cáo lượng khí thải sản xuất từ tháng 10 năm 2023 và mua các chứng chỉ gắn liền với giá carbon ETS của EU bằng với lượng khí thải được báo cáo từ ngày 1 tháng 1 năm 2026.
Tại Việt Nam:
Nghị định 06/2022/NĐ-CP, quy định về lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính bắt buộc phải kiểm kê khí nhà kính, đã được Thủ tướng chính phủ phê duyệt theo quyết định số 21/2022/QĐ-TTg ngày 18/01/2022, cụ thể:
- Lĩnh vực, cơ sở phải kiểm kê thuộc Năng lượng, Giao thông vận tải, Xây dựng, Các quá trình công nghiệp, Nông nghiệp, lâm nghiệp và sử dụng đất, chất thải
- Dòng thời gian thực hiện: kể từ 31/3/2023 trở đi cung cấp dữ liệu hoạt động; kể từ 31/3/2024 thực hiện kiểm kê cấp cơ sở để gửi cấp có thẩm quyền thẩm định trước 31/3/2025
Xem thêm: Hạ tầng pháp luật quản lý khí nhà kính tại Việt Nam
Luật Việt Nam quy định như thế nào? Hành trình để thực hiện bạn cần biết?
- Nghị định 06/2022/NĐ-CP quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ôdôn
- Quyết định 01/2022/QĐ-TTg về danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính do Thủ tướng Chính phủ ban hành
- Quyết định 896/QĐ-TTg ngày 26/7/2022 phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050 do Thủ tướng Chính phủ ban hành
- Thông tư 17/2022/TT-BTNMT Quy định kỹ thuật đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và kiểm kê khí nhà kính lĩnh vực quản lý chất thải
- Quyết định 2626/QĐ-BTNMT ngày 10 tháng 10 năm 2022 Công bố Danh mục Hệ số Phát thải Phục vụ Kiểm kê Khí nhà kính
- Thông tư 01/2022/TT-BTNMT quy định chi tiết thi hành luật BVMT về ứng phó với biến đổi khí hậu
- Thông tư 02/2022/TT-BTNMT thông tư quy định chi tiết thi hành một số điều của luật BVMT
- Quyết định 569/QĐ-BTNMT năm 2023 về Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030
- Thông tư 96/2020/TT-BTC hướng dẫn công bố thông tin trên thị trường chứng khoán – Báo cáo ESG
- Thông tư 38/2023/TT-BCT Thông tư quy định kỹ thuật đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và kiểm kê khí nhà kính ngành Công Thương
Hành trình hướng tới Net Zero tại Việt Nam bạn nên biết? hãy hành động ngay bây giờ
